تو عشق منی تو حسینی من اویس قرنی

اويس، از دلباختگان رسول گرامي اسلام ‏صلي الله عليه وآله و از ياران و محبّين با وفاي حضرت اميرعليه السلام بود.
زادگاه اويس: طبق مطالعات و تحقيقات به عمل آمده، اويس در يمن متولد شده و تاريخ دقيقي از تولد او به دست نيامده است/1/با اين اوصاف، شرح حال او بدين قرار است: اويس از راه شترباني روزگار را با مادر پير و نابينا و ناتوان خود سپري مي‏كند و از اين طريق امرار معاش كرده و به امورات مادر مهربان و سالخورده‏ي خود رسيدگي مي‏كند. وقتي از مادر اجازه طلبيد كه به مدينه به قصد زيارت حضرت رسول صلي الله عليه وآله مشرف شود، مادرش گفت كه رخصت مي‏دهم به شرط آن كه زياده از نيم روز توقف نكني، اويس به مدينه سفر كرد و چون به خانه‏ي حضرت پيغمبر صلي الله عليه وآله آمد، از قضا آن حضرت در خانه نبود. به ناچار به خاطر قولي كه مادر از او گرفته بود مدينه را به قصد يمن ترك كرد. چون پيامبر اسلام صلي الله عليه وآله مراجعت كرد، فرمود: اين نور كيست كه در اين خانه مي‏نگرم. گفتند: شترباني كه اويس نام داشت به اين سرا آمد و باز شتافت. فرمود: اين نور را در خانه ی ما هديه گذاشت و برفت، اويس هيچ گاه پيامبر صلي الله عليه وآله را نديد. آن حضرت در مورد او گويد: "تفوح روائح الجنة من قبل القرن و اشوقاه اليك يا اويس القرن،.../2/ يعني بوهاي بهشت از جانب قرن مي‏وزد، اي اويس قرن! چه قدر به تو علاقه دارم، سپس فرمود: هر كه او را ملاقات كرد، از جانب من به او سلام برساند.
اويس از ديدگاه بزرگان:
سيد حيدر آملي، از عرفاي قرن هشتم هجري مي‏نويسد: به دليل قدر و منزلت اويس قرني رحمه الله و هم چنين آگاهي كشفي و ذوقي او بر اسرار الهي است كه رسول خدا صلي الله عليه وآله هنگامي كه از جهت ظاهر و يا باطن از طرف يمن، رايحه ‏هاي شريف اويس را استشمام مي‏كرد، چنين مي‏فرمود: من نسيم و رايحه‏ي رحماني را از طرف يمن مي‏بويم. /3/
شعرا نيز در مدح و منزلت او اشعاري را سروده‏اند. مولانا جلال الدين محمد بلخي (مولوي)، عارف و شاعر مشهور قرن هفتم، به اين كلام دل نشين خاتم النبيّين صلي الله عليه وآله كه "اني لاجد نفس الرّحمن من قبل اليمن" اشاراتي دارد:
گفت بوي بوالعجب آمد به من
همچنان كه مر نبي را از يمن
كه محمّد گفته بر دست صبا
از يمن مي‏آيد بوي خدا
بوي رامين مي‏رسد از جان ويس
بوي يزدان مي‏رسد هم از اويس
از اويس و از قرن بوي عجب
نبي را مست كرد و پر طرب
چون اويس از خويش فاني گشته بود
آن زميني آسماني گشته بود
آن هليله پروريده در شكر
چاشنّي تلخيش نَبوَد دگر/4/
عرفا، اويس را سيد التابعين و خير التابعين ناميده‏اند.
در حالات عرفايي اويس گويند: بعضي از شب‏ها را مي‏گفت: امشب شب ركوع است و به يك ركوع شب را به صبح مي‏آورد. شبي را مي‏گفت: امشب شب سجود است و به يك سجده شب را سپري مي‏كرد. گفتند: اويس اين چه زحمت است كه بر خود مي‏بيني؟! گفت: كاش از ازل تا ابد يك شب بود و من او را به يك سجده مي‏گذراندم. اويس علاوه بر اين افتخارات، توفيق درك حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام را در جنگ صفين پيدا نمود و با حضرت بيعت كرد و در ركاب حضرت با دشمنان دين و امامت جنگيد تا اين كه در همان جنگ به فيض شهادت نائل آمد و توسط حضرت دفن گرديد./5/